عمو مردک

جایی که دوسال است در آن کار می کنم مردانه ترین محیطی است که تا به حال درش کار کرده ام و به نتیجه ی ادبیاتی_اجتماعی ویژه ای رسیده ام. 
می خواهم پیشنهاد کنم به جای واژه ی خاله زنک از این به بعد از واژه عمو مردک استفاده شود. واقعن درست تر و دقیق تر است و البته جدی تر. در این مدت فهمیده ام که اگر زن ها راجع به موضوعات پیش پا افتاده غیبت می کنند یا حتا دروغ می سازند اما مردان بسیار جدی تر، هدف مندتر و بی رحمانه تر این کار را انجام می دهند، چنان که از بیخ و بن تخریب شوید. اینکه چرا این اتفاق می افتد واقعن به پژوهش نیاز دارد اما حدس من این است که مردها زن هراسی شدیدی دارند. اینکه این زن هراسی فقط در ایران است یا در جاهای دیگر  هم یافت می شود، باز هم نیاز به پژوهش دارد و اینکه واقعن در جامعه ای که مردها به دلیل مرد بودن از رانت ویژه ای برخوردارند چرا اینهمه از زنان می ترسند و با کوچکترین موفقیتی از جانب یک زن مستقیم و غیر مستقیم به او می تازند باید مورد بررسی قرار بگیرد.
جالب است که بعد از صحبت درباره این تجربه با یکی دو تا از دوستانی که آنها هم در محیط های مردانه کار می کنند با تجربه های مشابهی روبرو شدم که این سوال را پررنگ تر می کند که با اینهمه فراوانی حسادت و رفتارهای مخرب بین مردان، چطور است که هنوز ما برای این خصلت ها از صفات زنانه استفاده می کنیم و تا حد زیادی هم به زنانه بودنشان باور داریم. 
البته بهترین واژه همیشه واژه ایست که بار جنسیتی نداشته باشد چون واقعیت این است که صفت های شخصیتی در هر جنسی می توانند یافت شوند. اما واقعن چه شد که واژه خاله زنک به وجود آمد در حالی که این صفت به طرز غریبی در مردان یافت می شود و بسیار هم قوی و آسیب رسان است.

زن و استقلال واقعی

بیشتر دیروز را به این فکر می کردم که کاش به جای همه چیزهایی که در زندگی ما زن ها رویش تاکید شده است کمی روی پول درآوردن و داشتن استقلال مالی تاکید می شد. کاش بهمان می گفتند دختر جان اول مستقل شو و بعد هر کار خواستی بکن. خواستی عاشق شو یا ازدواج کن یا خوشگل باش یا خانوم باش یا هر چیز دیگری ولی قبلش یاد بگیر پول دربیاوری و برای خودت یک خانه داشته باشی. یاد بگیر فقط روی خودت حساب کنی. نه به خاطر اینکه مادر و پدر دوستت ندارند، یا اگر فردا عاشق شدی نمی شود روی کمکش حساب کنی، یا دوستی دور و برت نیست، نه! حتا اگر بهترین خانواده، بهترین معشوق، بهترین دوست ها را داشتی، یاد بگیر و فقط روی خودت حساب کنی چون زندگی پیش بینی ناپذیر است و در این مسیر خیلی چیزها یاد خواهی گرفت و احساس قدرت خواهی کرد و خواهی فهمید که وقتی بتوانی به خودت تکیه کنی دیگر دلیل دوست داشتن آدم ها فقط آدم ها خواهند بود نه متعلقاتشان، نه احساس وابستگی، نه احساس ضعف، نه به دست آوردن چیزهایی که نداری و کس دیگری باید برایت به دست بیاورد. 
می دانید، من این نظریه را خیلی قبول دارم که عامل وضعیت بد زنان را وضعیت اقتصادیشان می داند. خانواده ها با تربیتشان، جامعه با فشارش و همه آموزه هایی که زن را برای خانه و مرد را برای بیرون تربیت می کنند، در حال خیانت به زنان هستند. واقعیت این است که فردی که برای بیرون رفتن از خانه، کار کردن، پول در آوردن و مالک بودن تربیت می شود در آینده ثروتمندتر از کسی است که برای هیچکدام از اینها تربیت نشده است. و اینطور است که مردها در جهان ثروتمندتر از زن ها هستند و زن ها هر روز فقیرتر می شوند و از خودشان دارایی و املاکی ندارند. حتا زنانی که شاغل هستند بیشتر داراییشان را خرج وسایل مصرفی می کنند و به دنبال خرید ملک یا سرمایه گذاری نیستند چون یادگرفته اند که اینها وظیفه کس دیگری است و آنها فقط باید آنچنان از نظر اجتماع مطلوب باشند که آن کس را به دست بیاورند. به همین دلیل است که زنان سرپرست خانوار جز آسیب پذیرترین اقشار جامعه ما هستند چون هرگز در جامعه ما زنی را برای نداشتن مرد آموزش نداده اند. همیشه زن موجود ناقصی بوده که برای رسیدن به زندگی مطلوب به مرد نیاز داشته و مرد سایه ای داشته که اگر نباشد مشکلات زن هر روز بزرگتر و بزرگتر می شده.

زن بودن یا زن شدن

ژن ها بیش از آن که نقش تعیین کننده داشته باشند نقش هدایت کننده دارند و محیط در تمام این فرایند حضور دارد. به دلیل وجود همین پیچیدگی هاست که بسیاری از اندیشمندان به جای نظریه زیستی از نظریه نظام دینامیک استفاده می کنند که در واقع به پویایی فرایند شکل گیری اشاره کرده و پویایی های موجود در نظام های محیطی که در شکل گیری شخصیت تاثیر دارند را در نظر می گیرد. برای نمونه معمولا این ادعا مطرح می شود که پسران به شکل فعال تری نسبت به دختران فعالیت می کنند این در حالی است تحقیقات نشان می دهد که مساله بیش از این که الگوهای فعالیت فرزندان باشد این است که بسیاری از پدران و مادران به شکل فعال تری با پسران خود بازی می کنند ضمن این که وسیله های استفاده شده در بازی های پسران نیز از بازی های دختران متفاوت است.

از مقاله فمینیسم و دغدغه علمی بودن

روز دختر

اینکه مردم روز دختر را به یکدیگر تبریک می گویند و به معنیش فکر نمی کنند ناراحت کننده است. مردمانی هستیم که بدون فکر هر چیزی را می پذیریم و به پیشینه و مفهومش هیچ توجهی نمی کنیم.

لینک مرتبط:
درباره روز دختر در خرمالوی سیاه

و چقدر همه اینها انرژى مى گیرد از آدم

جالب است که وقتى راجع به رفتن از ایران حرف مى زنم اطرافیان خود را موظف مى دانند بهم یادآورى کنند که تنها نیستم و ازدواج کرده ام. گویا نگرانند این موضوع را فراموش کرده باشم!
به نظرتان اگر مرد متاهلى بودم که مى خواست از ایران برود برخوردها چگونه بود؟ 

زن، تنها، از نوع متاهل

ازم می پرسد در این جمع کسی هست که موقعیتش شبیه تو باشد. این را درباره جمعی می پرسد که دوست داشتم باهاشان بروم سفر. جمع همکلاسی هایم که شش ماه باهم دوره راهنمایان گردشگری را گذرانده ایم و روزهای خوشی داشته ایم. برنامه گذاشته اند که بروند مسافرت و من نتوانستم باهاشان بروم به دلیل مسافرت دیگری که برایم الویت داشت. داشتم براش اینها را تعریف می کردم و می گفتم دوست داشتم سفر بعدی را باهاشان بروم چون خیلی بهشان خوش گذشته بود دفعه قبل. اینها را که گفته بودم این سوال را پرسیده بود که در این جمع کسی هست که موقعیتش شبیه تو باشد. وقتی این سوال را پرسید چیز خاصی به ذهنم نرسید، احتمالن سوالش را خوب نفهمیدم. فکر می کنم شاید منظورش گرفتار بودن و شاغل بودن است یا نهایتن متاهل بودن. خوب در این جمع آدم های شاغل و گرفتار و متاهل داریم. می گویم آره هست. بعد واضح تر می پرسد که زن متاهل تنها توی این جمع هست و من می گویم که نه. مرد متاهل تنها هست ولی زن متاهل تنها نه. از سوالش ناراحت شده ام. حس می کنم بهم توهین شده است. خوب من زن متاهلی هستم که ممکن است با جمعی تنها بروم سفر چون همسرم همیشه این امکان را که با من باشد و سفر کند ندارد به خصوص اینکه دوست ندارد با آدم هایی که نمی شناسد جایی برود. حالا به همه این دلایل چون من زن تنهای متاهل هستم نباید سفر بروم؟ اگر زن مجرد تنها بودم هم لابد کسی بود این سوال ها را ازم بپرسد.

این مردهای ضد زن

نمی دانم این چه نیازی در بعضی مردهای ماست که از صبح که از خواب بیدار می شوند باید زن های دور و برشان را بکوبند. خیلی زیاد می بینم که بعضی مردها از هر فرصتی استفاده می کنند تا زن ها را کاملن زیر سوال ببرند و از جامعه و کار و زندگی بیندازند بیرون. البته حکومت هم همیشه در صدد این امر بوده است. از ممنوعیت تماشای والیبال برای زنان تا عدم استخدام آنها در بسیاری از مشاغل و سهمیه بندی کردن رشته های دانشگاهی تلاش روشن حکومت برای بیرون ریختن زن ها از اجتماع بوده است و شاید این تلاش های واضح  اینطور باعث گستاخ تر شدن برخی از مردهای ماست.

جایی که در آن کار می کنم یک کارخانه است با حدود 2000 نفر پرسنل که اکثرشان مرد هستند. این کارخانه یک مهدکودک دارد برای نگهداری از بچه های پرسنل زن. بچه ها 20 نفر هستند و امکانات مهد بسیار کم و محدود است. تنها پرسنل کارشناس به بالا حق استفاده از مهد را دارند و زنان کارگر از چنین حقی برخوردار نیستند. با همه این اوصاف مردانی در مجموعه هستند (از جمله رییس مهدکودک) که هر جا می نشینند از لزوم بسته شدن این مهد حرف می زنند. حرفشان این است که چه لزومی دارد ما مهدکودک داشته باشیم، زن باید بنشیند خانه بچه اش را بزرگ کند و در نهایت به اینجا می رسند که اصلن چرا ما باید زنان را استخدام کنیم که بعد برایشان مهد دایر کنیم؟ با وجود اینهمه مرد بیکار اصلن استخدام زنان اشتباه است.

در تاکسی یا حتا ماشین دوست و آشنا و فامیل تا زنی در خیابان بد رانندگی می کند این جمله آشنا به گوش می رسد که زن ها اصلن باید بنشینند خانه و رانندگی را چه به زن. آخرین بار این را از مردی توی تاکسی شنیدم که می گفت بهترین قانون عربستان ممنوع کردن رانندگی برای زن ها بوده است.

دو هفته است می روم کلاس زبان. معلم کلاس از هیچ شوخی ضد زنی فرو گذار نمی کند. از اینکه حتمن ضمیر she  را برای منشی به کار ببرد و ضمیر he را برای دکتر و بپرسد «مگر دکتر زن هم داریم» یا وقتی کلمه مادر شوهر را به انگلیسی به کار می برد بگوید «که روی سرتان جا دارد» یا بهترین شغل را برای زنان خانه داری بداند و بگوید فقط مرد ایرانی می تواند ماها را تحمل کند تا خیلی چیزهای ریز و درشت دیگر.

من ندیده ام زن ها با این ممارست و پیوستگی مردها را تحقیر کرده باشند و گریه آور این است که گاهی زن ها هم به این حرف ها بها می دهند یا به این شوخی ها می خندند.

می توانم تاثیر تربیت در خانواده و جامعه مردسالار را درک کنم اما شاید انتظار مقاومت و آگاهی بیشتری در برابرش دارم.

حریم خصوصی و حق، مفاهیم فراموش شده ۲ (اینبار در خندوانه)

در برنامه خندوانه رامبد جوان از ریما رامین فر پرسید چرا بچه دوم نیاوردند. در جای دیگری به او پیشنهاد کرد کارش را کنار بگذارد و به پسر هشت ساله اش بیشتر توجه کند. ریما رامین فر هم از عذاب وجدانی گفت که وقتی پسرش کوچک بود بیشتر بود و حالا کمتر شده و به خاطر این عذاب وجدان سراغ روانشناس هم رفته است.

 

سوال ۱: آیا هرگز از مردی می پرسند که چرا تصمیم به داشتن بچه دوم نگرفته است؟ آیا این یک سوال خصوصی نیست؟

سوال ۲: آیا هیچوقت به مردی که به همین میزان یا حتا خیلی بیشتر کنار بچه اش نیست پیشنهاد می شود که کارش را به خاطر بچه رها کند؟ 

سوال ۳: این عذاب وجدان که گریبان بسیاری از زنان شاغل را گرفته است از کجا می آید؟ از حس مادریشان یا فشار مضاعف خانواده، دوستان، جامعه و یادآوری مکرر و هرروزه  وظایف محتوم و از پیش تعیین شده  مادری حتا در یک برنامه پربیننده و محبوب تلویزیونی؟

لینک مرتبط:

خندوانه و بازتولید  کلیشه های جنسیتی

قانون تبعیض

 دو مرد داشتند برایم توضیح می دادند که حجاب قانون کشور است و خوب یا بد باید رعایت شود. یکی شان تعریف کرد که خانه فلان خانم نویسنده بودند و این خانم تا زمانی که عکاس درخواست کرده عکسی بگیرد بی حجاب بوده اما بعد از درخواست عکاس یک شال روی سرش می اندازد. وقتی با تعجب عکاس روبرو می شود می گوید که این قانون مملکت است و باید رعایت شود. این دوست هدفش از تعریف این داستان این بود که بگوید ببینید فلان زن نویسنده فرهیخته این قانون را قبول دارد و شما هم به قانون احترام بگذارید.

خوب من فکر می کنم اینکه این خانم نگذاشته ازش عکس بگیرند ربطی به قبول داشتن قانون نداشته و فقط از دردسر جلوگیری کرده است. چه کسی می گذارد هنگام نقض قانون ازش عکس بگیرند به خصوص که فرد معروفی هم باشد؟ 

قطعن عجیب نیست که نیمه ای از جمعیت که قانون به نفعش نوشته شده و کمترین محدودیت را برایش در نظر گرفته از رعایت قانون حرف بزند. همان طور که در زمان تبعیض نژادی در آمریکا حتمن بیشتر اعتراض کنندگان به تبعیض نژادی سیاهان بودند، نه سفیدان. احتمالن سفیدان فکر می کردند رعایت کردن قانون که کاری ندارد و این قانون مملکت است. احتمالن رزا پارکس برای سفیدها یک زن کله شق نقض کننده قانون بیشتر نبود که از حدش حسابی تجاوز کرده بود.

متاسفانه آدم ها توانایی همدلی و نگاه کردن از چشم یکدیگر را ندارند.

زخم های عمیق

استاد سر کلاس راجع به تورهای ورودی و سوالات گردشگران خارجی و چگونگی پاسخ دادن سوالاتشان توضیح می داد. گفت که همیشه اول تور بین مسافران کاغذ پخش می کند و می گوید هر نوع سوالی راجع به هر چیزی که دوست دارند بپرسند و از آنجا که از نظر گردشگر خارجی ایران کشور مرموزیست سوالات بسیار زیاد و متنوع است.

بعد شروع کرد سوالات را خواندن و برایمان توضیح داد که چطور به این سوالات چالش برانگیز که مسائل سیاسی و اجتماعی ما در آنها مطرح شده، درست و زیرکانه پاسخ دهیم.

پاسخ های استاد پر از دور زدن، پاک کردن صورت مساله و نگفتن حقایق بود. پر از نشان دادن زیبایی به جای زشتی.

یکی از دانشجوها پرسید، «استاد یعنی باید بیشتر خوبی ها رو بگیم و بدی ها رو نه؟» استاد دلیل آورد که مدام همه جا بدی ها را می گویند و ما قرار است زیبایی های ایران را نشان دهیم.

دانشجو گفت ولی اگر عقیده واقعی مان این نباشد چه؟ بعد خودش را مثال زد که به عنوان یک زن که حقوق زیادی از او سلب شده وقتی درباره زن ها و حقوقشان از او سوال می شود چه جوابی باید بدهد؟ 

کلاس وارد بحث راجع به زن ها شد و بحث کشید به ورود به ورزشگاه ها.

استاد گفت «من واقعیت رو درباره ورزشگاه بهشون می گم. بهشون می گم اونجا چقدر فحش می دن و بد حرف می زنن و زن ها نمی شه برن ورزشگاه. من خودم نمی ذارم دخترم بره.»

من گفتم «استاد والیبال که دو ساله ممنوع شده قبلش که مشکلی نبود.» استاد جوابی نداشت.

یکی دیگر از دخترها گفت «خوب استاد اگر زن ها به ورزشگاه برن این وضعیت درست می شه، تا کی قراره ادامه داشته باشه این وضع؟»

یکی دیگر از دختران گفت «این حجاب که کلن زوره». یکی از پسرها جواب داد که «الان که مرزهای ایران بازه، هرکی دوست داره می تونه از ایران بره».

این دوستان، به اصطلاح فرهنگی های مملکت ما هستند ولی دیدشان نسبت به زن فرقی با بسته ترین اقشار جامعه نداشت.

این استاد یکی از راهنماهای برجسته گردشگری کشور است که به راحتی به ما می گفت زن ها مشکلی در ایران ندارند و این را باید گردشگر خارجی هم القا کرد. در واقع تمام مشکلات ما زنان توهمی بیش نیست.

در این مواقع فکر می کنم شاید پیروزی ما در مذاکرات و برداشته شدن تحریم ها و بهتر شدن روابط ما با غرب خیلی هم به نفع زنان نباشد. همانطور که رابطه خوب عربستان با غرب برای زنان عربستان قیمت گزافی داشته است.

چند وقت پیش به یکی از فعالان محیط زیست و میراث فرهنگی که البته مرد بود گلایه کردم که چرا برای تبلیغ محیط زیست بلیت والیبال تهیه کردید و به ورزشگاه رفتید. پرسیدم اگر به جای زنان یک اقلیت قومی یا نژادی از رفتن به ورزشگاه منع شده بود باز هم همین کار را می کردید. پاسخ داد که من فعال محیط زیستم هر وقت فعال حقوق زنان شدم در این مورد کاری انجام می دهم.

با این استدلال احتمالن فعالان حقوق زن هم اگر برای رسیدن به اهدافشان لازم بود به محیط زیست صدمه بزنند نباید دریغ کنند.

این مردان مملکتم که زحمت زیادی هم بابت ارتقا فرهنگ و شکوفایی ایران می کشند با بی تفاوتی خود نسبت به تبعیض و مسائل و مشکلات زنان، زخم های عمیق تری به روان ما می زنند تا مردهایی که نه دستی بر کار فرهنگی دارند و نه می خواهند کاری برای ایران انجام دهند.