ماهی درهم

عکس از اینجا

یک دسته بسیار مهم از طرح های ایرانی را که تقریباً در سراسر ایران پراکنده است با نام هراتی و نام جدیدتر و محدودتر ماهی درهم می شناسند. اصطلاح هراتی از آنجا پیدا شده است که این طرح در دوره تیموری و در هرات رواج فراوان یافت و تعداد زیادی طرح شاهانه، چه در فرش و چه در معماری، با این طرح شکل گرفت.
اصطلاح ماهی درهم عامیانه است و نمی دانیم در چه زمانی پیدا شده است، ماهی در هم شکل ویژه ای از هراتی است.
اساس طرح هراتی و گونه ای از ماهی در هم عبارت از دوماهی و گل گردی (معمولاً هشت پر) در میان آن می باشد. بدیهی است در دوره اسلامی ماهی ها به برگ شباهت یافته اند چرا که در دوره اسلامی بر روی فرش و امثال آن نقش واقعی از بین برده اند تا مبادا در نماز، سجده به آن نقش یا موجود کنند، مخصوصاً اهل تسنن بر روی فرش و امثال آن که نقش واقعی انسان و حیوان داشته باشند نماز نمی گذارند، در واقع گل وسط هم چهره انسان بوده است که به یک گل گرد تبدیل یافته است.

از مقاله سیر تحول نقش ماهی در فرش، راضیه صادقی مقدم، بهار 91